Ата-аналарға арналған ақпарат

БАЛАНЫ МЕКТЕПКЕ ДАЯРЛАУДАҒЫ ОТБАСЫНЫҢ РӨЛІ Отбасы мектеп жасына дейінгі бала үшін оның өмірін қоғамдық ортамен байланыстыратын негізгі және бірінші буын. Отбасындағы дәстүрлер ондағы болашақ мектеп оқушысының баланың орны, отбасы мүшелерінің оған қатысты тәрбиесі осыған барлығы тәуелді. Көбінесе баланың мектептегі сәтсіздіктері, олардың ұжымға енуі, оқығысы келмеуі немесе оқи алмауы ата-аналардың қателіктерінің нәтижесі болып табылады. Ата-аналар бастысы баланың материалдық қамтамасыз етілуіне басты назар аудара отырып, оның кітап оқуға деген қызығушылығының қалыптасуына, баланың сөйлеуінің дамуына, еңбекке, еңбекті сүюге психологиялық дайындығына аса мән бермейді. Осының нәтижесінде балада білімге деген жағымсыз қатынас қалыптасады. Мектепте оқуға табысты бейімделудің шарты баланың физикалық және атқарымдық даму деңгейі, оның денсаулық жағдайы болып табылады. Әлсіз бала тез шаршайды, оның жұмыс істеу қабілеті төмендейді де оқу жүктемесі ол үшін қиын болып көрінеді. Балаларды мектепке даярлауда олардың күн тәртібіне ерекше назар аудару қажет. Егер сіз балаңыздың қатты шаршағанын, кешке қарай сылбырлық танытып немесе жүйкесі жұқарып, көңіл күйі болмай тұрғанын сезетін болсаңыз оның күн тәртібін дұрыс ұйымдастырсаңыз алдында балаңыздың бойынан байқаған жағымсыз белгілердің ғайып болғанын аңғаратын боласыз. Күн тәртібі Балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес рационалды күн тәртібі түрлі әрекет түрлерін алмастыруға, оңтайлы қимылдық режимді қамтамасыз етуге соның ішінде таза ауада толыққанды демалысты, жеткілікті ұзақтықтағы ұйқыны қамтамасыз етуге, бастысы баланың нормаға сәйкес өсуі мен дамуына ықпал етеді. Дұрыс ұйымдастырылған күн тәртібі – балалардың әрекетін ұйымдастыруға, оларды тәртіпке, уақытпен санасуға үйретуге мүмкіндік береді және балалардың бойында ашуланшақтықтың, қозғыштықтың алдын алуға күні бойы баланың еңбекке қабілеттілігін сақтауға мүмкіндік береді. Балаға күн тәртібі түсіндіріледі.Табиғаттағы жыл мезгілдері рет-ретімен айтылады: жаз-қыс, күн-түн. Адамдар белгілі бір тәртіппен өмір сүреді: ұйықтайды-сергейді, жұмыс істейді-демалады.Баланы сағат ұйқыдан оятады.Балаға сағаттағы сандар, кіші және үлкен сағат тілдері түсіндірілуі тиіс.Циферблатпен сағаттың үш дискісінің бейнесін салыңыз. Бала сағаттың үлкен және кішкентай тілін бейнелейді және есте сақтауға тырысады Қанша уақытта ояну керек? Үйден мектепке қанша уақытта шығу керек? Қанша уақытта ұйықтау керек? Бала үшін дұрыс ұйымдастырылған күн тәртібі – денсаулықты сақтау мен нығайту ғана емес сондай табысты оқудың шарты. 5 Тамақтану тәртібі Дұрыс ұйымдастырылған тамақтану тәртібі белгілі талаптарды орындауға негізделеді. Мұнда бастысы тамақтану мерзімі мен олардың арасындағы интервалдарды сақтау. Сондай-ақ тамақтану рационы құрамы бойынша теңгерімді, белоктар, майлар, көмірсулар, дәрумендер мен минералдардың қажетті саны болуы қажет. Бала асықпай, тыныш жағдайда тамақтануы, тамақтың сыртқы түрі мен иісі, үстелдік сервировкасы оны жағымды эмоцияларға бөлеуі қажет. Дұрыс тамақтануды қамтамасыз ету үшін мыналар қажет: -тамақта қажетті ингредиенттердің болуы; -дұрыс ас-қорыту жолы; - рационалды тамақтану тәртібі. Ұйқы Адам жасына сәйкес ұйқыға деген сұранысты қанағаттандыруы қажет, егер бұлай болмаған жағдайда түрлі аурулар пайда болуы мүмкін. Балаларда ұйқы жетіспеушілігі кезінде қанда арнайы гормондардың бөлінуі бұзылысына әкеледі де бұл өз кезегінде олардың өсуі мен дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін. Баланың ұйқысы дұрыс қанбаған кезде оның оқуға деген ынтасы төмендейді. Ұйықтап қалуды болдырмау үшін мынадай шарттарды сақтау қажет: - күнделікті бір мезгілде ұйықтату; - 19 кейін эмоционалдық жүктемелерді азайту (шулы ойындар, фильмдер көру және т.б.); - өзіне пайдалы әдеттерді қалыптастыру: кешкі душ пен ванна, серуендеу, және т.б. Бөлме желдетілген ал баланың кереуеті биік емес жастықпен тегіс болуы керек. Болашақ оқушының жұмыс орны Баланың жұмыс орнын дұрыс ұйымдастыру қажет. Бала сабақ оқитын үстел күндізгі жарық сол жағынан түсетіндей болып (егер бала «солақай» болса онда керісінше) орналасуы, олай болмаған жағдайда толық жасанды жарықтандыру қажет. Үстел үсті жарығы (лампа) көзге тура түспеуі қажет ол үшін жарықтың үстінде арнайы қалқаншасы болуы керек. Үстел мен орындықтың оңтайлы сәйкестігі мынадай болуы керек: кеудесін жоғары көтеріп, шынтақтарын үстел шетіне қойып, саусақтарының ұшымен көзінің сыртқы бұрышына дейін жеткізе алатындай болып орналастырылуы қажет. Ол үшін орындықтың биіктігін ғана реттеудің өзі де жеткілікті. Дұрыс отырғызғанда баланың аяғы еденге немесе тіреуге тік болып орналасуы қажет. Орындықтың арқасы биік болмауы қажет. Бала осындай жағдайда жұмыс істей отырып, шаршамайтын болады. 6 Ойындар мен серуендер Мұнда баланың қимыл белсенділігі мен таза ауадағы серуендеуіне басты назар аудару қажет. Серуендердің, қимылды ойындардың және басқа да қимылды белсенділік түрлерінің ұзақтығы 3–3,5 сағат болуы керек. Дұрыс ұйымдастырылған күн баланың көңіл-күйін көтеріп, оның үлгіріміне де жағымды әсер етеді. Баланы тәрбиелеу мен дамытуда мынаны ескеру қажет: білім баланы ақылды етуі мүмкін, бірақ шындығында оны бақытты етуге оның жақындарымен және жақсы көретін адамдарымен, отбасымен араласу арқылы қол жеткізуге болады. Ата-ана баланы тек алдағы уақытта жақсы оқуға ғана даярлап қоймай, сондай-ақ болашақ сыныптастарының ортасында өзіне лайықты орынға ие болу, мектепте өзін жайлы сезінуге жағдай жасауы қажет. Ата-ана өзінің баласына қолдау көрсету үшін мектепке дейінгі ұйымның педагогтарымен ықпалдастықта әрекет ете отырып, өзінің баласы туралы мынадай ақпараттарды білуіне болады: - бала қандай дыбыстарды дұрыс айта алмайды; - оның сөзді естуін қалай дамытуға болады; - оның сөздік қорының даму деңгейі қандай; - бала өзінің ойын дұрыс жеткізіп, диалогқа қатыса ала ма; - қолдың ұсақ бұлшық еттерінің даму деңгейі қандай және т.б. МЕКТЕПТЕ ТАБЫСТЫ ОҚУДЫҢ НЕГІЗГІ ФАКТОРЛАРЫ Мектеп жасына дейінгі балалардың ата-аналары бірінші кезекте келесілерге назар аудару тиіс: 1.Баланың жалпы физикалық дамуы: қалыпты салмағы, бойы, кеуде көлемі, бұлшық ет тонусы, тепе-теңдігі, денесі және басқа да 6 жастағы ер балалар мен қыздардың дене дамуының орташа нормаларына сәйкес келетін өзге де көрсеткіштер. Көру, есту, моторика жағдайына (әсіресе қол мен саусақтардың ұсақ қимылдарының қалыптасуы) ерекше назар аудару қажет. Тиісінше баланың жүйке жүйесінің жағдайы да анықталуы тиіс: оның мінез-құлқы және тепетеңдік дәрежесі, күші мен қимылы. Жүйке қызметінің бұзылуы, ең алдымен баланың денсаулығына сондай-ақ тез шаршауына әсер етеді, 2. Айналасындағылармен қарым-қатынас жасай білу және қарымқатынасты ұйымдастыра білу. Балалар құрдастарымен бірге әрекет етуге және өмірге дайын болуы керек: басқаларды тыңдай білуге және сөзді бөлмеуге, қиын сәтте достарына көмектесуге, өзгелердің пікірлерін тыңдай отырып, егер ол белгіленген тәртіп ережелері мен нормаларына сәйкес келсе, өз құқықтарын қорғай білуі тиіс. Отбасында қалыптасқан адамгершілік мінез-құлық әдеттері, гигиеналық, мәдени және оқу 7 дағдылары алты жасар балаға оның өмірінің жаңа кезеңіне «күйзеліссіз» көшуге мүмкіндік береді. 3. Ой-өрісін кеңейтуге көңіл бөлінеді. Негізінен бұл сезімтал тәжірибе, көріністер, кейбір қарапайым ұғымдар («өсімдіктер», «жануарлар», «маусымдық құбылыстар», «уақыт», «саны») және жалпы сипаттағы бірқатар мәліметтер (адамдардың еңбегі туралы, туған елі туралы, мерекелер, сенімі, салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар туралы). Білім аясына кеңістік («қашықтықтық», «бағыт», «форма» және «шамасы», олардың кеңістіктегі жағдайы) пен уақыты, оның өлшем бірліктері туралы («сағат», «минут», «апта», «ай», «жыл») белгілі түсініктер кіреді. Алты жасар баланың ой-өрісі сан, сан қатары, жиын, тепе-теңдік және теңсіздік және т. б. туралы қарапайым ұғымдарды қамтиды. 4. Балаларды мектепке дайындау жоспарында балалардың кейбір дағдыларды, біліктерді және мінез-құлықтың маңызды әдеттері мен дағдыларын: тұрмыстық, өзіне-өзі қызмет көрсету, гигиеналық, мәдени дағдыларды меңгеруіне үлкен мән беріледі. Отбасында мектеп жасына дейінгі ересек балалардың арасында бірінші орында өзіне-өзі қызмет көрсету, екінші орында ойыншықтар мен үйжайларды жинау болып табылады. Балалар өз бетінше, ескертусіз: аяқ киімдерді мұқият сүртуге, сыртқы киімдерді шешіп, оны шкафқа ілуге, төсектерге жапқышты төсеуге, ойыншықтарды дұрыс қалдыруға, шашын тарауға және сыртқы кейпіне назар аударуына қол жеткізу қажет. Үстелдегі тәртіп мәдениетіне ерекше көңіл бөлу: тік отыру, барлық ас үй құралдарды пайдалану, шусыз тамақтану, тамақтану кезінде сөйлеспеу және асықпау. Үй жағдайында жалпы үстел басында өзіне ерекше назар аударуды талап етпеуге, айқайламау, ересектердің сөзін бөлмеуге үйрету керек. Баланың мектепке дайындығының маңызды көрсеткіші олардың байланыстырып, грамматикалық және фонетикалық дұрыс сөйлеуі болып табылады: өзіне тікелей арналған сөзді ғана түсініп қана қоймай, өз ойпікірлерін білдіру үшін өз бетінше сөйлем құрастыра білуі керек. Сонымен қатар сөздерді тыңдау және айту қабілеті, дыбыстарды сөздерден ажырата алу, ұқсас сөз тіркестерін есту арқылы ажырата білуге үйрету қарастырылады. Балалар сөйлемдерді дұрыс құрастыра білу керек. Сөйлеу дыбыстарының фонематикалық тазалығының кез келген бұзылуы баланың жазуды меңгеруін қиындатуы мүмкін. Ата-аналарда сақтық сезімі және қауіпсіздік негіздері қалыптастырылуы тиіс: құммен, доппен ойнау кезінде көзді жарақаттан қорғау; бейтаныс жануарлармен кездескен кезде сақ болуға үйрету; отпен ойнаудың қауіптілігі туралы ескерту; жол қозғалысы ережелерін орындау және т. б. Осылайша, олар баланың тек тәрбиелеу мәселелерінде ғана емес, сонымен қатар оқыту мәселесінде де сенімге ие бола алады. 8 Балалар ата-ананың мейірімін сезінуі тиіс. Педагогикалық сүйемелдеу барысында ата-аналар: - балаға теңдей қарауды, - оны басқа балалармен салыстыруға болмайтынын түсінуі; -баланың әрекетіне шынайы қызығушылық танытуға және эмоционалдық қолдауға дайын болуға үйренуі тиіс. БАЛАНЫҢ МЕКТЕПКЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ДАЙЫНДЫҒЫ Психологиялық аспект үш компонентті қамтиды: зияткерлік дайындық, тұлғалық және әлеуметтік, эмоциялық-ерік. Мектепке зияткерлік дайындығы: - бірінші сыныпқа барғанда баланың белгілі бір білім қорының болуын; - бала кеңістікте бағдарлана алады, яғни мектепке, дүкенге барып келетін жолды білуін; - бала жаңа білім алуға ұмтылуы керек, яғни ол білуге құмар болуын; - есте сақтау, сөйлеу, ойлау қабілетін дамыту жасына сәйкестігін қамтиды. Ата-аналар балалардың мектепке зияткерлік дайындығын заттар мен олардың қасиеті туралы ұғымдарды білуімен қатар ең алдымен баланың ынтасына назар аудару қажет. Тұлғалық және әлеуметтік дайындық: - баланың құрдастарымен және ересектермен қарым-қатынас жасай білуін; қарым-қатынаста ашуға берілмеуін, ал басқа баламен жанжал кезінде проблемалы жағдайдан шығуды бағалай және іздей білуін; баланың ересектердің беделін түсінуі және мойындауын; - төзімділік; бұл баланың ересектер мен құрдастарының сындарлы ескертулеріне сәйкес жауап беруін; - адамгершілік дамуы, бала не жақсы, не жаман екенін түсінуін; - бала педагог қойған міндетті мұқият тыңдай отырып, түсініксіз сәттерді нақтылап, қабылдауын, ал орындалғаннан кейін ол өз жұмысын дұрыс бағалауын, егер бар болса, өз қателіктерін мойындауын білдіреді. Баланың мектепке эмоционалды-еріктік дайындығы: - баланың неге мектепке баратынын түсінуі, оқытудың маңыздылығы; - оқуға және жаңа білім алуға қызығушылықтың болуы; - оқу бағдарламасы талап ететін, баланың өзіне тән емес тапсырманы орындау қабілеті; - шыдамдылық, белгілі бір уақыт ішінде ересектерді мұқият тыңдау және бөгде заттар мен істерге алаңдамай тапсырмаларды орындау қабілетін қарастырады. Ата-аналар мектеп жасына дейінгі балалардың өте маңызды психологиялық ерекшеліктерін білуі тиіс, олардың әрекетінің негізгі түрі ойын болып табылады, ойын арқылы бала дамиды және жаңа білім алады. 9 Барлық тапсырмалар балаға ойын түрінде берілуі тиіс, ал үй тапсырмалары оқу процесіне айналмауы тиіс. Бұл сұрақтарға жауаптарды әр бала білуі тиіс 1.Өзінің толық аты- жөнін атау. 2. Қанша жаста? 3. Әкесі мен анасының атын білу ( бар болса). 4. Әкесі қайда және кім болып жұмыс істейді? 5. Анасы қайда және кім болып жұмыс істейді? 6. Ағасы немесе әпкесі бар ма? Олар қанша жаста? Олардың жасы үлкен немесе кіші ме? 7. Сіз тұратын қала? 8. Мекен-жайы 9. Қай елде тұрасың? 10. Сенің мектепке барғың келеді ме? Неліктен барғың келеді? Ұнайды ма? Баланың мектепке дайындығы Ата-аналар балаларды мектепке дайындаудағы ең бастысы оқу, жазу, санау емес екендігін білулері керек. Мақсаты — жаңа біліктер, таным әдістері, әрекет, қарым-қатынасты қалыптастыру арқылы балаларды мектепке баруға дайындау. Негізгі міндеттер: - мектепке дайындық барысында ата-ананың баламен әріптестік қарымқатынасын орнату және дамыту; - ата-аналарға өз балаларына, олардың қабілеттері мен мүмкіндіктеріне сенуге көмектесу; - балаларға өзін -өзі басқара алуына және өз қылықтарына жауап беруге көмектесу; - мектепке дайындық процесінде ата-ананың баламен серіктестік және ынтымақтастық қарым-қатынасын орнату және дамыту; - ата-аналарға өз балаларына, олардың қабілеттері мен мүмкіндіктеріне сенуге көмектесу; - балалардың мектепке барар алдында ата-аналардың қобалжу деңгейін төмендетуге ықпал ету. Балалардың мектепке қызығушылығын арттыру бойынша кешенді дайындық: - мектепке бару, мектеп мәселелерін талқылау; - баланың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, бірлескен дамытутүзету сабақтары. Ата-аналарға әр түрлі дамыту ойындары үлкен көмек көрсете алады, бірақ олардың баланың жасына сәйкес келуі өте маңызды. Балаға ойынды көрсетпес бұрын, онымен өзіңіз танысып, баланың дамуы үшін қаншалықты пайдалы және құнды болатынын шешіңіз. 10 Егер балаңыз мультфильмді көрсе, оның мазмұны туралы айтуды сұраңыз-бұл жақсы сөйлеу жаттығулары болады. Сонымен қатар, сіз үшін шынымен қызықты екенін білуі үшін балаға сұрақтар қойыңыз. Бала айтқан кезде сөздер мен дыбыстарды дұрыс айтатынына назар аударыңыз, егер қандай да бір қателіктер болса, балаға сыпайы айтып, түзетіңіз. Баламен өлеңдерді, мақал-мәтелдерді үйреніңіз . Қызығушылықты дамыту-мектепке дейінгі ересек жастағы бала тұлғасының психологиялық қалыптасуындағы өте маңызды процесс, өйткені қызығушылықтың жеке тұлға сапасы ретінде қалыптасуын, саналы танымдық қызметтің қалыптасуын, өзін-өзі реттеуін анықтайды. Оқытудың негізгі әдістері: шығармашылық және еліктеу – орындау сипатындағы жаттығулар, ойындар, көркем шығармаларды оқу, әңгімелер, берілген жағдайларды жинақтау және талдау, импровизация, ересектердің әңгімесі және баланың әңгімесі, тақырып бойынша сурет салу және т.б. Балаларды мектепке дайындаудың негізгі 5 басты мақсаты бар, олар: 1. Есте сақтауды және зейінді дамыту. 2. Сөздік қорын толықтыру, сөйлеуді және жалпы ой-өрісін дамыту. 3. Қол саусақтарының ұсақ моторикасын дамыту. 4. Он көлемінде санауды үйрету. 5. Эстетикалық дамыту (музыка, сурет салу ). Бала алты жаста мыналарды білуі керек: - қандай да бір іспен, алаңдамай, 20-25 минут ішінде айналысу; - заттар мен суреттер арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды табу; - үлгі бойынша жұмысты орындай білу, мысалы қағаз бетінде өрнекті және т. б. дәл келтіру; - тез реакция талап етілетін зейінді ойынды ойнау. Зейін процесін дамыту бойынша ата-аналарға ұсынымдар Жаттығулар нәтижесінде зейіннің барлық қасиеттері едәуір дамиды: - мозаикададан өрнектерді орналастыру; - үлгі бойынша таяқшадан пішіндер жасау; - артығын алып тастау; - ұқсас екі суреттегі айырмашылықтарды табу; - бірнеше заттардың арасында екі бірдей затты табу; - тордың бетіне сурет салу; - мәтініндегі белгілі бір әріпті табу. 2) есте сақтау: - 10-12 суретті есте сақтау; - өлеңдерді, жаңылтпаштарды, мақал-мәтелдерді, ертегілер мен т. б. есте сақтап айту; - 4-5 сөйлемнен тұратын мәтінді қайталап айту; 3) математика негіздері: - 10 көлеміндегі сандар; - 1- ден 10-ға дейін тура және кері санау; 11 - шеңберді, квадратты жартылай және төртке бөлу; - кеңістікте және қағаз парағында бағдарлау: «оң, сол, жоғарғы, төменгі, астыңғы, сырт және т. б. ). Егер бала шатысатын болса (солақай балаларда кездеседі) бірнеше рет түсіндіріңіз. - негізгі геометриялық фигураларды (шеңбер, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш) ажырату және дұрыс атау, заттарды көлемі бойынша (үлкен, кіші) салыстыру және ажырату. Жаттығу үшін арнайы сабақтар қажет емес; оларды күнделікті жүргізуге болады. 4) ойлау: - сөйлемді аяқтау, мысалы, «теңіз үлкен ал өзен...», «сорпа ыстық, ал компот...» және т. б.; - «үстел, орындық, төсек, етік, кресло», «түлкі, аю, қасқыр, ит, қоян» және т. б. сөз тобынан артық сөз табу; - оқиғалардың реттілігін анықтау; - суреттерде, өлеңдерде сәйкессіздіктерді табу; - ересектердің көмегінсіз пазлдарды қою; - қағаздан ересектермен бірге қарапайым заттарды құрастыру: қайық, кеме; - оқиғалар хронологиясы бойынша суреттерді орналастырып, әңгіме құрастыру. 5) сөз: - бірнеше сөзден сөйлем құру; - сурет және суреттер топтамасы бойынша байланыстырып әңгіме құрастыру; - дұрыс интонациямен өлеңдерді мәнерлеп айту; 6) ұсақ моторика: - қаламды, қарындашты, қылқаламды дұрыс ұстау, жазу мен сурет салу кезінде саусаққа салмақ салмау; - заттарды бояу және сызықтан шығармай оларды штрихтау; - қағазға салынған сызық бойынша қайшымен кесу; - жапсыру. 7) қоршаған орта: - негізгі түстерді, үй және жабайы жануарларды, құстарды, ағаштарды, саңырауқұлақтарды, гүлдерді, көкөністерді, жемістерді және т. б. білу. - жыл мезгілдерін, табиғат құбылыстарын, ұшатын және қыстайтын құстарды, айларды, апта күндерін, өзінің тегін, атын, әкесінің атын, өз атааналарының аттарын және олардың жұмыс орнын, өз қаласын, мекенжайын, мамандық түрлерін атау . Баламен үй тапсырмаларын өткізу өте пайдалы және балаға қажет. Олар барлық отбасы мүшелерін жақындастырады, сенімді қарым-қатынас орнатады. 12 5-6 жастағы бала тапсырманы ұзақ уақыт орындай алмайды. Атааналар бес-алты жастағы балалардың төзімді болмайтынын және ұзақ уақыт бір тапсырманы орындай алмайтынын білуі тиіс. Бала 15-20 минут-бұл шамасында заттарды құрастырады, сөйлейді содан кейін ол демалуға, басқа нәрсемен айналысуы керек. Ол үшін баланы сергіту үшін үзіліс жасау керек. Бірақ мұндай әрекеттерге баланы мәжбүрлемеу керек, оны бірінші кезекте қызықтырып, ал ол үшін қызықты тапсырмалар ұсыну керек және ең қолайлы сәтті таңдау керек. Баланы ойыннан бөліп, оны үстелге отырғызудың қажеті жоқ, ол сіздің ұсынысыңызды өзі қабылдайтындығын сезінуге тырысыңыз. Мысалы, алдымен 10-15 минут бойы логикалық жаттығуларды орындатуға ал үзілістен кейін сурет салумен айналысуға болады, одан кейін қимылды ойындар ойнап, содан кейін пластилиннен қызықты фигураларды және т. б құрастыруға болады. Әдетте, осы жастағы балалар білуге құмарлық танытады. Ересектерге көптеген сұрақтар қояды. Егер балалардың сұрақтарына жауап бермесеңіз, онда бала сұрауды қояды. Баланың сұрақтарына жауап беріп қана қоймай, оған қандай да бір тапсырма беру керек. Бұл баланы дамытуға ықпал етеді. Мысалы, аулада қыдырып жүргенде жыл мезгілдері туралы әңгімелесіңіз (қар жауды, адамдар жылы киімдерін киді, ағаштар «бас киім» киген секілді және т.б.) ал серуенде арнайы көліктерге (өрт, жедел жәрдем, азық-түлік жеткізушілері, әскери техника) ағаштағы құстарға, көрікті жерлерге және т.б. баланың назарын аударуға болады. Баланы қоршаған ортаға назар аудартуда оның бақылау және талдау тәжірибесі жинақталатын болады; сонымен қатар оның қоршаған орта туралы білімі кеңейтіліп, сөйлеуі жетілетін болады.